Ես հակված չեմ տուգանքի տրամաբանությամբ առաջնորդվել․ ՍԱՏՄ ղեկավարը՝ սպանդանոցային մորթի մասին

Սննդի անվտանգության տեսչական մարմնի (ՍԱՏՄ) ղեկավար Արմեն Հայրապետյանը այս պաշտոնին նշանակվել է մի տարի առաջ՝ 2023 թվականի փետրվարի 7-ին։ Նրանից առաջ այս կառույցը ղեկավարում էր Գեորգի Ավետիսյանը, որը, մեր գնահատմամբ, եթե իշխանափոխություն չլիներ, հազիվ իր կարողություններով որևէ պետական ապարատում անգամ առաջին կարգի մասնագետի պաշտոնի կարողանար հավակնել, թեպետ՝ Արմեն Հայրապետյանը մեզ հետ զրույցում ասաց՝ նախորդ պետը ոլորտի մասնագետ էր, ուներ համապատասխան կրթություն։ 

Մինչդեռ, ինքը՝ Արմեն Հայրապետյանը, ոլորտի նեղ մասնագետ չէ՝ տնտեսագետ է, բայց  երկար տարիներ աշխատել է պետական ապարատում, եղել է ընդհուպ ֆինանսների փոխնախարար, և, ինչպես ինքն է նշում, համակարգային փոփոխությունների կողմնակից է։ Ըստ էության՝  նախկիններից մնացած կադր է, չնայած՝ ինքն այդ ձևակերպումը չի ընդունում։ Այսօր Արմեն Հայրապետյանը  մամուլի առջև հանդես եկավ տարեկան ամփոփիչ ասուլիսով՝ հիմնականում խոսելով սպանդանոցային խնդիրներից, իրենց իրականացրած փոփոխություններից, ստոգումներից, նոր ներդրված համակարգերից։ Ասուլիսից դուրս MediaHub-ը մի քանի առանձին հարց է ուղղել ՍԱՏՄ ղեկավարին։

-Պարո՛ն Հայրապետյան, մեկ տարի առաջ Ձեր նշանակման պահին, երբ ստանձնեցիք ՍԱՏՄ ղեկավարի պաշտոնը, ի՞նչ խնդիրներ կային, և մեկ տարվա ընթացքում  ի՞նչ փոխվեց ոլորտում, ի՞նչ կարողացաք արձանագրել։

-Արձանագրումներն արդեն ներկայացվեցին, բայց խնդիրները ժամանակի ընթացքում փոխում են իրենց դրսևորումները։ Օրինակ՝ սպանդանոցային խնդիրը ոչ թե նախորդ ժամանակի, այլ որոշակի ժամանակի խնդիր էր, և հիմա փորձում ենք կարգավորելով գնանք։ Էնպես չի, որ վերջնական կարգավորումներն արդեն տրված են, բայց աշխատանքները տարվում են, որ այդ կարգավորումներով հնարավոր լինի հասնել այն արդյունքին, որը նպատակադրել է պետությունը՝ ունենալ սպանդանոցային ծագման մսեր։ Եւ կոնկրետ նշել, թե որ խնդիրն է հնարավոր նախկինից կարգավորել, և որ խնդիրներն են ժամանակի ընթացքում կարգավորելու անհրաժեշտություն առաջացել, դժվար է։ Տեսեք, նախորդ ժամանակահատվածում թունավորման դեպքերը եղել էին յոթ, իմ ղեկավարման ժամանակահատվածում այդ թիվը դարձել էր տասնհինգ։ Սա կարող է բնութագրվել ցուցանիշ, որը իմ ղեկավարման ընթացքում արձանագրվել է։ Բայց կարևոր խնդիրը ես կառանձնացնեի, որ այն հիմքերը, որոնք հիմա դրվում են, հիմնականում թվայնացման համակարգերի և ավելի թիրախային ստուգումներ իրականացնելու մոտեցումն է, և կարմիր գծով անցնում է բոլոր տեղերում, որ ստուգումների թվաքանակը որոշակիորեն նվազել է, բայց հայտնաբերումների, խախտումների թվաքանակն ավելացել է։ Այսինքն՝ մենք հիմա ավելի շատ վերլուծական աշխատանքի վրա ենք աշխատանք կատարում, նոր վերահսկողական արդյունքների, որ ռիսկերն ավելի ճիշտ թիրախավորենք։

-Ձեզնից առաջ ՍԱՏՄ ղեկավարը Գեորգի Ավետիսյանն էր, որի վերաբերյալ դժգոհություն կար, ասում էին՝ չի կարողանում ղեկավարել կառույցը, լավ չէր տիրապետում ոլորտին։ Դուք որ եկաք, ի՞նչ պատկեր արձանագրեցիք, ինչ-որ բան կարողացե՞լ էր անել նախորդ ղեկավարը իր կառավարման ընթացքում։

-Չէ, բավականին ծավալի աշխատանք իրականացվել է, ըստ էության՝ Գեորգի Ավետիսյանը նաև մասնագիտական առումով հենց ոլորտի մասնագետն է եղել, այդ առումով՝ նման որակումներ տալուց ես ձեռնպահ կմնամ։  Ես, լինելով տնտեսագետ՝ երկար տարիներ ֆինանսների նախարարությունում աշխատած, այնուամենայնիվ, ինձ վստահել են, և նման պատասխանատվություն եմ ստանձնել՝ հենց ինքը համակարգային փոփոխություններ իրականացնելու և համակարգ ձևավորելու իմաստով, այլ ոչ թե մասնագիտական։  Եւ ես նույն այդ տրամաբանության մեջ իմ պատկերացումների, օրինակ, ունենք 200 տեսուչ և մեծ ծավալի օբյեկտներ (ավելի քան 27 հազար օբյեկտ է ստուգում ՍԱՏՄ-ն), հիմա իմ հիմնական խնդիրը թվայնացումն է և ճիշտ ռիսկերի համակարգ ներդնելը, որ յուրաքանչյուր տեսուչ կարողանա խախտումը նախապես իմանալով՝ գնա և տեղում վերահսկողություն իրականացնի։ Մասնագիտական տեսանկյունից՝ մասնագետները սովորաբար հակված են հենց իրենց մասնագիտական գործունեության մեջ դրսևորվել, և համակարգը ավելի շատ մասնագիտանում է տարբեր ուղղություններով։ Այստեղ իմ տարբերությունը՝ կառավարման, հիմնականում հենց դա կառանձնացնեի, որ պետք է ռիսկերն ավելի շատ գնահատել, ավելի շատ վերլուծել, պետք է ներդնել թվայնացման համակարգեր, որպեսզի վերահսկողությունը ավելի հեշտ լինի։

-Այդ դեպքում ինչպե՞ս վստահեցին Ձեզ այս ոլորտի կառավարումը, երբ, ինչպես Դուք նշեցիք, ոլորտի մասնագետ չեք՝ տնտեսագետ եք, քաղաքական առումով էլ՝ նախկիններից մնացած կադր եք։

-Բերեք այդպես չորակենք, որովհետև ես քաղաքական կողմնորոշում չունեմ, ես իրականացնում եմ իմ պրոֆեսիոնալ գործունեությունը, և հակված եմ այդ ուղղությամբ էլ շարունակել։ Եւ, հետևաբար, բոլոր ժամանակներում իմ հատկություններից մեկը, որ կողքից նկատվել է, հենց խնդիրներին համակարգային մոտեցում ցուցաբերելն է։ Ես բոլոր իմ կառավարման փորձի ժամանակ ոչ թե տեղային, մասնագիտական, կարճաժամկետ լուծումների կողմնակից եմ եղել, այլ համակողմանի և հիմնովին լուծումների։

-Սպանդանոցների վերաբերյալ ընդունված օրենքն ու խստացումը ոլորտում մեծ դժգոհություն է առաջացրել, ասում են՝ այս կառավարությունը ամեն ձևով մարդկանց սարքում է «տուգանքի մատերիալ», չնայած որ հակառակն էր հռչակել, և ամեն տեղ փորձում են դժվարություններ առաջացնել։ Մարդիկ ասում են՝ տարիներ շարունակ մենք անասունը մեր բակերում մորթել, միսը վաճառել ենք, ու ոչ մի խնդիր չի առաջացել, հիմա հանկարծ որոշեցին, որ պետք է պարտադիր սպանդանոցներում կատարվի մորթը, որը լրացուցիչ ծախս և հոգս է առաջացնում գյուղացիների համար։

-Եթե թողնենք Ձեր հարցադրման քաղաքական մասը․․․

-«Տուգանքի մատերիա՞լն» էր քաղաքականը։

-Այո։ 

-Դե, ես չեմ ասել դա։

-Չէ, տեսեք, Սննդի անվտանգության տեսչական մարմնի ֆունկցիոնալ գործառույթն ուղղակի օրենսդրության վերահսկողական գործառույթների իրականացումն է։ Մենք քաղաքականության մշակմանը մասնակցում ենք այնքանով, որքանով ասում ենք՝  մեր հնարավորությունները կա՞ն նման վերահսոկղություն իրականացնելու, թե՞ ոչ։ Մնացած Ձեր ասած այդ խնդիրները, արդեն քաղաքականություն մշակողների տիրույթում է՝ նախարարություններ և Ազգային ժողով։ Եւ, այդ առումով, ինձ դժվար է Ձեր հարցին պատասխանելը։ Միգուցե ավելի արագ նպատակին հասնելու տեսանկյունից են ավելի կոշտ մեթոդներ իրականացնում։ Բայց, տեսեք, օրենքն ընդունվել էր, և անհանգստություն կար, ու մենք ոչ թե միանգամից սկսում ենք թողնել, որպեսզի գա հասնի պահը, և մենք սկսենք կոշտ վարչարարություն անել, այլ վարքագծային փոփոխության ենք գնում։ Մենք մի անգամ հոկտեմբերին, երբ նոր ծրագիրը թողարկվեց, վերահսկողություն իրականացրինք այդ փուլում, հաջորդ անգամ իրականացրինք դեկտեմբերին, երբ մեծ ծավալի մորթ է իրականացվում, ինչ-որ իքս ժամանակ հետո նորից կիրականացնենք։ Օրինակ, տեսեք, սպանդանոցային մորթը նախորդ տարվա նկատմամբ 2023 թվականի չորրորդ եռամսյակում բավականին աճ էր ունեցել։ Այսինքն՝ աստիճանաբար պետք է բերենք վարքագծային փոփոխության։ Ես հակված չեմ տուգանքի տրամաբանությամբ առաջնորդվել, իմ խնդիրը՝ հիմնականում, որ այդ անցումը լինի ժամանակի մեջ շատ սահուն։

-Իսկ նոր սպանդանոցներ կառուցելու մտադրություն ունե՞ք։

-Այո, որովհետև չորրորդ եռամսյակի գործողություններից հետո թվով ութ հետաքրքրություն ներկայացնող կա։ Այսինքն՝ միայն այդ արդյունքներով իրենք արդեն հետաքրքրված են, որ ներկայացնեն հայտեր։ Բացի այդ, ի լրումն նշեմ, որ կառավարությունում շրջանառվում է մի փաստաթուղթ, որով փորձում են ավելի հեշտացնել սպանդանոցային գործունեությամբ զբաղվողների կողմից ներդրումներ իրականացնելու չափանիշները,  ավելի մեղմացնում են, որ ավելի հեշտ կարողանան ներդրում իրականացնել։

Վահե Մակարյան