Արդյոք Չինաստանը կդառնա Հայաստանի ռազմական դաշնակիցը

Չինաստանն անխուսափելիորեն գնում է աշխարհի առաջին տնտեսությունը դառնալու ճանապարհով: Իսկ Հայաստանի հետ նրա հարաբերությունները տարբեր ժամանակաշրջաններում տարբեր կերպ են դասավորվել՝ եղել են և՛ անկումներ, և՛ վերելքներ։ Այս տարի երկրները նշում են դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակը։ Այսօր աշխարհում ստեղծված անկայուն իրավիճակում Չինաստանի հայտարարություններն ու տրամադրվածությունը առկա հակամարտությունների մասով մեծ նշանակություն ունեն:

Նախկինում չինական կողմից Հայաստանի նկատմամբ նման մեծ հետաքրքրություն չկար, սակայն Հարավային Կովկասում ստեղծված վակուումը, ապակայունացված իրավիճակն ու տարածաշրջանում ազդեցության համար ակտիվ պայքարը թույլ են տալիս Չինաստանին ընդլայնել իր ազդեցության գոտիները: Այսպես, Հայաստանում Չինաստանի դեսպանատան ռազմական կցորդ Ան Ցյանը պատմել է, որ իր առջև խնդիր է դրված զարգացնել հայ-չինական հարաբերությունները ռազմական ոլորտում։

Mediahub-ի հետ զրույցում հետազոտող, APRI Armenia-ի գիտաշխատող Լեոնիդ Ներսիսյանը ներկայացրեց, թե ինչպես են դասավորվել Հայաստանի և Չինաստանի փոխհարաբերությունները, ինչ մարտահրավերներ ու տարածաշրջանային շահեր կան:

«Ռազմական ոլորտում մենք շատ վաղուց Չինաստանի հետ ոչինչ չենք ունեցել։ 90-ականներին էր միայն, երբ Հայաստանը ձեռք բերեց 4 միավոր WM-80 ծանր համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր։ Այդ գործարքն այն էր, որ Հայաստանը Ռուսաստանից դուրս ինչ-որ բան է գնել, սակայն համակարգը ինքնին անհաջող էր եւ չի կիրառվել. այն ժամանակ չինական ռազմարդյունաբերությունն այնքան զարգացած չէր, որքան հիմա»,- ասաց Լեոնիդ Ներսիսյանը։

2020-ի պատերազմից հետո Արևմուտքի ազդեցությունը տարածաշրջանում և Հայաստանում գնալով ավելանում է։ Չինաստանի եւ Արեւմուտքի միջեւ որոշակի կոնֆլիկտ կա, սակայն, փորձագետի կարծիքով, դա Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում Չինաստանի ակտիվացման հիմնական եւ գլխավոր պատճառը չէ:

«Այս ֆոնին շատ երկրներ շահագրգռված են, որպեսզի ուժեղացնեն իրենց ներկայությունը Հայաստանում։ Չինաստանի և ԱՄՆ-ի առճակատումն ավելի շատ տնտեսական բնույթ է կրում, այն էլ ՝ շատ սահմանափակ, քանի որ կողմերը մեծապես կախված են միմյանցից։ Այստեղ ավելի շատ Հնդկաստանի հետ Հայաստանի հարաբերությունների բարելավումն է դեր խաղում։ Բացի այդ, երկրում աճող տնտեսությունն այն գրավիչ է դարձնում տարբեր տեսակի համագործակցության համար», - նշում է փորձագետը։

Ռազմական կցորդի խոսքերը լավ են, բայց պետք է հուսալ, որ դա պարզապես հերթապահ արտահայտություն չէ, կարծում է Լեոնիդ Ներսիսյանը։ Զենքի բիզնեսը ենթադրում է, որ ցանկության դեպքում կվաճառեն անհրաժեշտը և ռազմական դաշինք կնքելու անհրաժեշտություն չկա։ Իսկ Հայաստանն այդ առումով ակտիվորեն նոր մատակարարներ է փնտրում զենք գնելու համար։ 

Աշխարհագրորեն և տեխնոլոգիապես Հայաստանը կարող է զենք գնել հարևան երկրից՝ Իրանից, որը բացահայտ ցույց է տալիս և խոսում տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ իր դիրքորոշման մասին։

«Մասնավորապես, Իրանը նույնպես պայքարում է ադրբեջանա-թուրքական ազդեցության աճի դեմ, ուստի Հայաստանը ստիպված չի լինի համոզել հարևանին համագործակցության օգուտների մեջ ։ Սակայն Հայաստանի Հանրապետության համար դա կարող է նոր դժվարություններ ու մարտահրավերներ ստեղծել: Չինաստանի հետ կարելի է համագործակցել առանց քաղաքական հետևանքների, Չինաստանը ենթաօրենսդրական երկիր չէ։ Աշխարհագրորեն երկիրը հեռու է, բայց Չինաստանը գերտերություն է և եթե դա նրան պետք լինի, նա կարող է և՛ բազա բացել, և՛ զորավարժությունների գնալ։ Հարցն այն է, թե ինչպես համոզել նրան, որ դա իրեն պետք է: Ես դրանում բացարձակապես վստահ չեմ, որ կկարողանան»,- ասաց նա:

Իսկ Իրանի դեպքում, հավելեց մեր զրուցակիցը, ավելի լավ կլինի ոչ ֆորմալ փոխգործակցությունը։ Դաշնակցության մասին փաստաթուղթը կարող է իրապես հանգեցնել տնտեսական պատժամիջոցների եւ մեծ խնդիրների:

Նկատենք, որ, այսպիսով, պետք չէ ակնկալել կտրուկ մեծ փոփոխություններ Պեկինի հետ հարաբերությունների դաշտում, առավել ևս ռազմական դաշինք Չինաստանի հետ։ Երկրների հարաբերությունները լավ են զարգանում ամենատարբեր ոլորտներում և կարող են միայն բարելավվել, քանի որ Չինաստանը ակնհայտորեն հետաքրքրություն է ցուցաբերում տարածաշրջանի և մասնավորապես Հայաստանի նկատմամբ: Այլ հարց է, որ հենց հայկական կողմը պետք է փորձի այդ համագործակցությունից առավելագույնը ստանալ։

Գեղեցիկ Մանուկյան