Ինչի շուրջ են պայմանավորվել ԵԱՏՄ պետությունների ղեկավարները Սանկտ Պետերբուրգում

Դեկտեմբերի 25-26-ին Ռուսաստանի հյուսիսային մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգում կայացել է Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի նիստը, որին մասնակցել են ԵԱՏՄ պետությունների ղեկավարները, ինչպես նաև դիտորդ երկրները:

Գլխավոր իրադարձություններից էր Իրանի հետ լիիրավ ազատ առեւտրի գոտու ստեղծման մասին համաձայնագրի ստորագրումը։

Բացի այդ, նիստից հետո ընդունվեցին մի շարք փաստաթղթեր.

- Միության պետությունների ղեկավարները ստորագրել են ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում տնտեսական գործընթացների հետագա զարգացման՝ մինչև 2030 թվականը և մինչև 2045 թվականը, «Եվրասիական տնտեսական ուղին» հռչակագիրը: 

- Հաստատվել են 2024–2025 թվականների մակրոտնտեսական քաղաքականության հիմնական ուղեցույցները։ 

- Անդամները քննարկել են ԵԱՏՄ ներքին շուկայում խոչընդոտների վերացման և 2022-2023 թվականների համար բացառություններն ու սահմանափակումները նվազեցնելու իրավիճակը։ 

- Հաստատվել են ԵԱՏՄ 2024 թվականի միջազգային գործունեության հիմնական ուղղությունները. 

- ԵՏՀ-ն էներգետիկայի ոլորտում ԵԱՏՄ անդամ պետությունների լիազոր մարմինների ղեկավարների խորհրդին վերապահել է Միության էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր շուկայում ենթակառուցվածքների գործողությունները վերահսկելու լիազորություն։ 

- Հաստատվել է ԵԱՏՄ երկրների բնական մենաշնորհների ոլորտում սերտաճման ենթակա կարգավորող իրավական ակտերի ցանկը։ 

- Միության երկրների ղեկավարները ստորագրել են ԵԱՏՄ մաքսային օրենսգրքի մասին պայմանագրում փոփոխություններ կատարելու մասին արձանագրությունը։ 

- ԵՏՀ նիստի շրջանակում ստորագրվել է ազատ առևտրի համաձայնագիր միության և անդամ երկրների միջև, և մյուս կողմից՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության միջև։ 

Եվրասիական տնտեսական միության պետությունների ղեկավարները ստորագրել են ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում տնտեսական գործընթացների հետագա զարգացման մինչև 2030 թվականը և մինչև 2045 թվականը «Եվրասիական տնտեսական ուղին» հռչակագիրը: 

Փաստաթուղթը պարունակում է վեց ոլորտներ՝ տեխնոլոգիական զարգացման ոլորտում համագործակցային փոխգործակցության և համագործակցության միասնական տարածքի ձևավորում, ընդհանուր տրանսպորտային և լոգիստիկ տարածքի ձևավորում, ընդհանուր ֆինանսական շուկայի ձևավորում, ինտեգրացիոն ներուժ ունեցող ոլորտներում տնտեսական համագործակցության զարգացում, ԵԱՏՄ-ի՝ որպես միջազգային ասպարեզում տնտեսական ներգրավման բևեռի գործարկումը:

Առաջադրված խնդիրները լուծելու համար սահմանվել են ԵԱՏՄ-ի զարգացման առանցքային ուղղությունները տնտեսական փոխգործակցության ոլորտներում, որոնք նախատեսում են ինչպես գործող մեխանիզմների, այնպես էլ նոր մեխանիզմների կատարելագործում. արհեստական ինտելեկտի համակարգերի ներուժի բացում և դրա կիրառման ապահովում, ագրոարդյունաբերական համալիրում նորարարական մոտեցումների ներդրում և այլն։

Միության երկրների ղեկավարները ստորագրել են ԵԱՏՄ մաքսային օրենսգրքի մասին պայմանագրում փոփոխություններ կատարելու մասին արձանագրությունը։ Փաստաթուղթն ուղղված է մաքսային սահմանով էլեկտրոնային առևտրի ապրանքների տեղաշարժի հետ կապված հարցերի համապարփակ կարգավորմանը։ Ինչպես նաև նախատեսում է արտաքին էլեկտրոնային առևտրի շրջանակներում գնված ապրանքների տարանջատում ապրանքների առանձին կատեգորիայի՝ դրա կարգավորման առանձնահատկությունների սահմանմամբ, էլեկտրոնային առևտրի օպերատորի ինստիտուտի ներդրմամբ, մաքսային հայտարարագրման համակարգի նոր տեսակի կիրառմամբ։ 

Նաև նիստում հաստատվել են 2024-2025 թվականների մակրոտնտեսական քաղաքականության հիմնական ուղեցույցները։ ԵՏՏՀ անդամները քննարկել են ԵԱՏՄ ներքին շուկայում խոչընդոտների վերացման և 2022-2023 թվականների համար բացառություններն ու սահմանափակումները նվազեցնելու իրավիճակը։

Հաստատվել են ԵԱՏՄ 2024 թվականի միջազգային գործունեության հիմնական ուղղությունները:

Բայց ազատ առեւտրի գոտին, ըստ երեւույթին, մոտ ապագայում կընդլայնվի ոչ միայն Իրանի կողմից։ Վլադիմիր Պուտինի խոսքով՝ ներկայումս արտոնյալ համաձայնագիր է պատրաստվում ԵԱՏՄ-ի և Եգիպտոսի միջև։ Ինչպես ընդգծել է ՌԴ նախագահը, «մեր առանցքային գործընկերներից մեկն արաբական աշխարհում և աֆրիկյան մայրցամաքում»։ Նմանատիպ պայմանավորվածություններ են բանակցվում Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Ինդոնեզիայի հետ։ Իսկ մինչ հանդիպման մեկնարկը Կուբայի նախագահ Միգել Դիաս-Կանելը հանդես եկավ տեսաուղերձով, որը կարող է վկայել «Ազատության կղզու» խոստումնալից ծրագրերի մասին։ Երկրները և միջազգային կազմակերպությունները շահագրգռված են փոխշահավետ կապեր հաստատելու հարցում»,- ընդգծեց Վլադիմիր Պուտինը՝ հիշեցնելով, որ արդեն իսկ սերտ համագործակցություն է հաստատվել այնպիսի խոշոր տարածաշրջանային կառույցների հետ, ինչպիսիք են ՇՀԿ-ն և Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիան: 

ԵԱՏՄ այս նիստն աշքի ընկավ նաև համագործակցության ընդլայնման և գործակցության զարգացման նոր ծրագրերով: 

Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը Սանկտ Պետերբուրգում ԵԱՏՄ անդամ երկրների ղեկավարների հետ հանդիպմանը առաջարկեց դիտարկել Ռուսաստան-Ղազախստան-Իրան երթուղու երկայնքով օպտիկամանրաթելային կապի գծի կառուցման հնարավորությունը։ Նրա խոսքով, այս միջոցառումն անհրաժեշտ է Հնդկական օվկիանոսի ափով անցնող գործող միջազգային գծերին միանալու համար։

«Սա ոչ միայն այլընտրանքային երթուղի կստեղծի եվրասիական տարածքում տարանցիկ երթևեկության համար, այլև զգալիորեն կամրապնդի ԵԱՏՄ-ի դիրքերը տվյալների լոգիստիկայի ոլորտում՝ համաշխարհային մակարդակում»,- ասել է Տոկաևը։

Այս նիստը աչքի ընկավ նաև ՀՀ վարչապետի մասնակցությամբ, հաշվի առնելով վերջին ժամանակաշրջանը, երբ ՀՀ իշխանություններն ամենաբացահայտ կերպով խոսում են հայ-ռուսական հարաբերությունների մակարդակը փոփոխելու, ինչպես նաև դեպի Արևմուտք ինտեգրվելու մասին՝ այդ ամենը զուգորդելով Ռուսաստանին ուղղված ամենատարբեր քննադատություններով։ Այս ամենին զուգահեռ ՀՀ իշխանությունները երկար ժամանակ է ՌԴ նախաձեռնած որևէ հանդիպման չեն մասնակցել, այսպիսով արտահայտելով որոշակի բոյկոտ ՌԴ-ին:

Նիկոլ Փաշինյանը նաև ելույթ ունեցավ, որում կային մի շարք շեշտադրումներ:  Վերջինս նշեց, որ 2024 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանի Հանրապետությունը ստանձնում է ԵԱՏՄ մարմիններում նախագահությունը։

«Խորհրդանշական է, որ Հայաստանի նախագահությունը համընկնում է ԵԱՏՄ-ի մասին պայմանագրի ստորագրման տասնամյակի հետ, որի հիմքում այն բազային հիմնադրույթն է, որ ԵԱՏՄ-ն տնտեսական միավորում է, որը չպետք է ունենա քաղաքական և, առավել ևս, աշխարհաքաղաքական օրակարգ։ Մենք շարունակում ենք այն այդպես ընկալել և հենց այս համատեքստում զարգացնել փոխգործակցությունը մեր տնտեսական համագործակցության շրջանակներում»,- նշեց  նա։  

Այսպիսով, 2024 թվականի հունվարի 1-ից Ռուսաստանը ԵԱՏՄ նախագահությունը փոխանցում է Հայաստանին: Գալիք տարում լրանում է Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագրի ստորագրման տաս տարին։ Որոշվել է ԵվրԱզԷՍ-ի 10-ամյակը նշել 2024 թվականի մայիսին Մոսկվայում։