ՌԴ-ի թուլացո՞ւմ. ինչ արդյունքի հաջողվեց հասնել Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա գագաթնաժողովում

Անցյալ շաբաթվա վերջին Չինաստանի Սիան քաղաքում տեղի ունեցավ Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա առաջին գագաթնաժողովը։ Այս իրադարձությունն արդեն շտապել են անվանել «Մոսկվայի թուլացման և Պեկինի հզորացման նշան» այն տարածաշրջանում, որը ժամանակին եղել է Խորհրդային Միության կազմում։ 

Չինաստանը կարևոր քայլ է կատարել Կենտրոնական Ասիայի երկրների հետ հարաբերությունների ամրապնդման ուղղությամբ։ Եթե ​​նախկինում Պեկինը և հինգ հետխորհրդային հանրապետությունները փոխգործակցում էին նախարարների մակարդակով, C5 + 1 ձևաչափով (այս ձևաչափը ստեղծվել է 2020 թվականին, ամերիկյանի նմանությամբ), ապա այժմ երկրները առաջին գագաթնաժողովն են անցկացրել բոլորի մասնակցությամբ։ 

Հանդիպման արդյունքում ընդունվեց բավականին ծավալուն Սիանի Հռչակագիր, որում կողմերը խոստացան զարգացնել «բազմակողմ համագործակցությունը մեկ դարյա աննախադեպ փոփոխությունների ֆոնին»։ Այնուամենայնիվ, ղեկավարները գերադասեցին լռել այն պարզաբանումների մասին, թե ինչ փոփոխությունների մասին է խոսքը։

Բացի այդ, մասնակիցները որոշել են նման հանդիպումները դարձնել մշտական. «երկու տարին մեկ հերթափոխով, մեկ՝ Չինաստանում, մեկ՝ Կենտրոնական Ասիայի նահանգներից մեկում՝ այբենական կարգով»։ 

«Կենտրոնական Ասիայի պետությունները բարձր են գնահատել Չինաստանի Կոմունիստական ​​կուսակցության եզակի փորձը պետական ​​կառավարման ոլորտում, հաստատել են չինական արդիականացման ճանապարհի մեծ նշանակությունը ողջ աշխարհի զարգացման համար»,- ասվում է հռչակագրում։

Ի վերջո, Չինաստանը և նրա գործընկերները համաձայնեցին, որ «պետական ​​անվտանգության, քաղաքական կայունության և սահմանադրական կարգի ապահովումը առանցքային նշանակություն ունի», իսկ «լեգիտիմ պետական ​​իշխանությունը վարկաբեկելու փորձերը» և «գունավոր հեղափոխություններ հրահրելը» անընդունելի են։

Չինաստանի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների նախագահները հռչակագրի ամբողջ երկրորդ մասը նվիրել են տարբեր տնտեսական նախագծերին, որոնք կարող են միավորվել մեկ ընդհանուր նպատակով, որպեսզի ամբողջ Եվրասիան միացված լինի հուսալի և հարմարավետ տրանսպորտային միջանցքների ցանցով: Տեքստում սա բավականին բարդ է հնչում.

«Կողմերն ընդգծում են Կենտրոնական Ասիայի՝ որպես անդրեվրասիական կարևորագույն տրանսպորտային հանգույցներից մեկի կարգավիճակի բարելավման անհրաժեշտությունը, ակտիվացնելու Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա տրանսպորտային միջանցքի զարգացումը, տարանցիկ և տրանսպորտային փոխադրումներ կատարել Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա-Հարավային Ասիա, Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա-Մերձավոր Արևելք, Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա-Եվրոպա ուղղություններով, ներառյալ Չինաստան-Ղազախստան-Թուրքմենստան-Իրան երթուղին և անդրկասպյան երթուղիները՝ օգտագործելով ծովային նավահանգիստները, Ակտաու, Կուրիկ և Թուրքմենբաշի, ինչպես նաև Թերմեզ քաղաքի տարանցիկ և տրանսպորտային հնարավորությունները (Ուզբեկստանի և Աֆղանստանի սահմանին)»։ 

Մինչդեռ, չգիտես ինչու, լրատվամիջոցներին ամենաշատը կենտրոնացան Ուզբեկստան-Ղրղզստան-Չինաստան երկաթուղու նախագծի վրա, որը պետք է միացնի չինական տրանսպորտային ցանցը՝ Ռուսաստանը շրջանցող անդրկասպյան երթուղիների հետ։ Նշենք, որ այս նախագիծը շատ հին է՝ այն քննարկվել է 2000-ականների սկզբին։ Սակայն երկար տարիներ չէին էլ կարող մոտենալ դրա գործնական իրականացմանը, չկար բավարար ֆինանսավորում կամ քաղաքական կամք: Մինչդեռ լուծվող խնդիրները չափազանց շատ էին։ Համակարգում էր պահանջում նաև բուն երթուղին, լեռնաշղթան հատելը և այսպես կոչված «ռուսական» լայն երկաթուղուց չինականին անցնելու վայրը։

Պնդել, թե այս նախագիծը պատկերացվում է որպես Մոսկվային մեկուսացնելու փորձ, նույնպես ճիշտ չէ։ Ամեն դեպքում, «Ռուսական երկաթուղիների» ղեկավար Օլեգ Բելոզերովը դեռ 2018 թվականին «Կոմերսանտ» թերթին տված հարցազրույցում նշել էր, որ այն սպառնալիք չի համարում։ «Մենք հավատում ենք, որ բոլոր միջանցքները կլրացնեն միմյանց»,- ասել էր նա։ 

Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինը, ելույթ ունենալով հանդիպմանը, հասկացրել է, որ դեռևս դիտարկում է ուղիղ 10 տարի առաջ մեկնարկած «Մեկ գոտի՝ մեկ ճանապարհ» պետական ​​գլխավոր նախագծերից մեկը։

«10 տարի շարունակ Չինաստանը և նրա Կենտրոնական Ասիայի գործընկերները խթանում են Մեծ Մետաքսի ճանապարհի համակողմանի վերածնունդը, զարգացնում են ապագային միտված համագործակցությունը և երկկողմ հարաբերությունները տանում դեպի նոր դարաշրջան: Չինաստանի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների հարաբերությունները հիմնված են պատմական խոր արմատների վրա, պայմանավորված են իրական պահանջարկով և ունեն ամուր սոցիալական հիմք։ Նոր դարաշրջանում նրանք լի են էներգետիկ կենսունակությամբ",- հայտնում է Չինաստանի ԱԳՆ-ն։

Ինչպես ընդգծել է Սի Ցզինպինը, գագաթնաժողովը իրենց թույլ տվեց ստեղծել նոր հարթակ և նոր հորիզոններ բացել Չինաստանի և Կենտրոնական Ասիայի միջև համագործակցության համար. «Թող գագաթաժողովը դառնա եզակի հնարավորություն՝ ամրապնդելու համագործակցությունը Չինաստան-Կենտրոնական Ասիա համագործակցության պլանավորման, խթանման և զարգացման գործում»:

Գագաթնաժողովի պաշտոնական փաստաթղթերից ոչ մեկում «Ռուսաստան» բառը նշված չէ։ Այնուամենայնիվ, փորձագետների մեծ մասը դրանից հանգեց ամենաակնհայտ եզրակացությանը. Պեկինի հզորացումը նախկին խորհրդային հանրապետություններում անխուսափելիորեն կնշանակի մեկ այլ խաղացողի՝ Մոսկվայի թուլացում։

«Ռուսական քաղաքականության նկատմամբ վստահությունն ընկնում է, ռուսական բիզնեսի ներկայությունն այս երկրներում ենթակա է սահմանափակումների՝ կապված Արևմուտքի դիրքորոշման հետ»,- RBC-ին տված հարցազրույցում ասել է տարածաշրջանի ռուս փորձագետ Արկադի Դուբնովը։ «Չինաստանն այս իրավիճակում միանգամայն հասկանալի հարձակողական քաղաքականություն է վարում. «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծի հռչակումից տասը տարի անց նա սկսում է ավելի խորը ներթափանցել Կենտրոնական Ասիա՝ ձևավորելով համագործակցության նոր մատրիցա, որտեղ երկրները, տարածաշրջանը գծագրվում է որպես ամբողջություն»։

Ուշագրավ է նաև, թե ինչպես են ռուսական պետական ​​լրատվամիջոցները փորձում բացատրել այս ամենը։ «Կարծում եմ՝ մնում է պատասխանել համացանցի օգտատերերի հարցին՝ ինչո՞ւ Ռուսաստանը չհրավիրվեց Սիան։ Այնուամենայնիվ, Չինաստանը դա չի անի առանց Ռուսաստանի, բայց ոչ Սիանում, այլ Նյու Դելիում, որտեղ հուլիսի 3-4-ը նախատեսված է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության (ՇՀԿ) գագաթնաժողովը»,- գրել է ՏԱՍՍ-ի գրասենյակի ղեկավար Անդրեյ Կիրիլովը։

Սական, Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունն ավելի ու ավելի մեծ կշիռ է ստանում՝ իր ձևաչափով համապատասխանելով Մեծ եվրասիական գործընկերության ռուսական հայեցակարգին։ 

Ռեբեկա Հովհաննիսյան